Ένα ταξίδι στα μοναδικά προϊόντα της Ηπειρώτικης γης
Όταν αναφερόμαστε στα Γιάννενα μπορεί το μυαλό κάποιου να πηγαίνει στην πανέμορφη πόλη των Ιωαννίνων ή στα εντυπωσιακά τοπία της Κόνιτσας και του Πωγωνίου. Σε άλλους πάλι το μυαλό μπορεί να πηγαίνει στα γλυκά ή στα ατελείωτα καλοκαιρινά πανηγύρια με κλαρίνα. Ολόκληρη η Ήπειρος έχει και μια τρομερή παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, πολλά εκ τω οποίων φημίζονται διεθνώς. Για όλα αυτά μίλησε στον ΕΑ ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος, Μάκης Χήτος – Κιάμος. Φυσικά, τα παραδείγματα είναι εντελώς ενδεικτικά, καθώς για να αναλύσει κανείς την «αγροτική γεωγραφία» της Ηπείρου χρειάζεται πολλές σελίδες. Oι Ηπειρώτες σε ολόκληρο τον κόσμο άλλωστε είναι δεμένοι με τον τόπο καταγωγής τους και έχουν αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με τα τοπικά τους προϊόντα.
Ιωάννινα: Το κρασί της ζίτσας και τα πεπόνια της Κόνιτσας
Ο Νομός Ιωαννίνων φημίζεται για την κτηνοτροφία του, την πτηνοτροφία και την χοιροτροφία του. Στα Γιάννενα μπορείς να βρεις προϊόντα, όπως λουκάνικα από πλατώνι, που δεν θα βρεις αλλού. Φυσικά, είναι πασίγνωστα και τα γλυκά των Ιωάννινων. Ωστόσο, ο κύριος Χήτος ξεχώρισε δύο διαφορετικά μεταξύ τους προϊόντα. Όπως ανέφερε στον ΕΑ η καλλιέργεια πεπονιού στην περιοχή Καλλιθέα του Δήμου Κόνιτσας, αποτελεί μια σημαντική δραστηριότητα για την οικονομία της περιοχής εδώ και δεκαετίες. Οι πεπονοπαραγωγοί της περιοχής έχουν μια μακρά παράδοση στη συγκεκριμένη καλλιέργεια, καθώς έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες που ασχολούνται με το συγκεκριμένο αγροτικό προϊόν, έχοντας έτσι μια ιδιαίτερη εμπειρία που δεν μπορεί να αποκτηθεί με τη θεωρητική γνώση. Η καλλιέργεια είναι παραδοσιακή, καθώς οι παραγωγοί δεν έχουν καταφύγει σε εκμηχάνισή της και προτιμούν τον παραδοσιακό τρόπο με τις περισσότερες εργασίες στο χωράφι να γίνονται χειρονακτικά. Περιορισμένη είναι και η χρήση φυτοφαρμάκων και άλλων χημικών σκευασμάτων, έχοντας ως στόχο την παραγωγή πεπονιών υψηλής ποιότητας. Ισχυρό πλεονέκτημα αποτελεί το έδαφος της περιοχής, σε συνδυασμό με το νερό που συμβάλουν στην ιδιαίτερη μυρωδιά και γεύση του πεπονιού της Κόνιτσας. Η άρδευση όλων των καλλιεργειών της περιοχής γίνεται από τον ποταμό Αώο, και το πότισμα γίνεται με σταγόνες. Οι ποικιλίες που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι οι “honeydew” και “moonshine”. Σχετικά με το φημισμένο κρασί της Ζίτσας ο πρόεδρος δήλωσε: Δεν είναι τυχαίο ότι η ιστορία της αμπελώνων της περιοχής φθάνει μέχρι την αρχαιότητα ενώ η τελετουργία του κρασιού, του λεγόμενου αφρώδους έχει ρίζες τα παλιά χρόνια όπου οι αμπελότοποι κυριαρχούσαν στην περιοχή της Ζίτσας αλλά οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες στην πορεία ανάγκασε τους ντόπιους να τα ξεριζώνουν και να αφιερωθούν αποκλειστικά στα μάρμαρα και την πέτρα. Τα τελευταία χρόνια όμως γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν οι γηγενείς ποικιλίες αλλά και να καταγραφούν στα διάφορα ερευνητικά προγράμματα που οργανώνει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με ακρίβεια άλλες χαμένες ποικιλίες στο πέρας του χρόνου.
Παράδεισος γαστρονομίας η Θεσπρωτία
Δεν θα μπορούσε να απουσιάσει από την κουβέντα μας και η Θεσπρωτία. Σύμφωνα με τον κύριο Χήτο – Κιάμο η Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας, αποτελεί το δυτικότερο άκρο της Ηπείρου, συνδυάζοντας μοναδικά το βουνό με τη θάλασσα, κάτι που επηρεάζει άμεσα και την τοπική γαστρονομία. Η ακτογραμμή της Θεσπρωτίας απλώνεται από τη Σαγιάδα, ένα φημισμένο ψαροχώρι με 25 μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, έως την Πέρδικα, ενώ ενδιάμεσα υπάρχει και το Δέλτα του ποταμού Καλαμά, του μεγαλύτερου σε μήκος ποταμού της Ηπείρου. Από την άλλη, στην Παραμυθιά χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Γκορίλα, η γαστρονομία βασίζεται κυρίως στα τοπικά κρέατα, ενώ στα χωριά της Μουργκάνας, στα ελληνοαλβανικά σύνορα, τον πρώτο λόγο έχουν οι πίτες. Η ελαιοκαλλιέργεια δεν θα μπορούσε να λείπει από την τοπική παραγωγή, με την Πέρδικα να συγκεντρώνει τους περισσότερους ελαιώνες στην περιοχή. Κατά την επίσκεψή του στη Θεσπρωτία αξίζει κανείς να δοκιμάσει τα περίφημα ρόδια των Φιλιατών, ενώ ανηφορίζοντας προς τον Τσαμαντά, να γευτεί τη τσαμαντιώτικη ζεματόπιτα, μια τοπική αλευρόπιτα με φέτα, την κριγιασόπιτα, τη ρυζόπιτα και το γιαχνιστό κρέας. Σε ένα σύντομο οδοιπορικό, μπορεί κανείς να απολαύσει την υπέροχη ακτογραμμή και τα θαλασσινά εδέσματα, από τη Σαγιάδα εως τα Σύβοτα και την ίδια μέρα να «ανηφορίσει» στην ορεινή Παραμυθιά για κρεατικά και πίτες. Στη γαστρονομία της Θεσπρωτίας αποτυπώνονται τόσο το άγριο και τραχύ ανάγλυφο του τοπίου, όσο και η απλότητα στη μαγειρική φιλοσοφία των ντόπιων. Στα χωριά της Μουργκάνας, αλλά και σε αυτά του Σουλίου βρίσκουμε, πολλές από τις 178 διαφορετικές συνταγές της Ηπειρώτικης πίτας. Τέλος, στην Θεσπρωτία και ιδιαίτερα στην ακτογραμμή Σαγιάδας – Ηγουμενίτσας υπάρχουν πολλές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, οι εξαγωγές των οποίων διαπρέπουν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην ίδια ακτογραμμή συναντάμε και την μοναδική μονάδα παραγωγής γαρίδας στην Ελλάδα.
Παγκοσμίου φήμης τα τοπικά προϊόντα της Άρτας
Σύμφωνα με τον κύριο Χήτο η Άρτα εκτός από το εξαιρετικό φυσικό της κάλλος έχει και μια πληθώρα προϊόντων για τα οποία φημίζεται, όχι μόνο πανελλαδικώς αλλά και διεθνώς. Το μέλι παράγεται στην περιοχή της Άρτας σχεδόν καθόλη τη διάρκεια του χρόνου σε μεγάλες ποσότητες και σε εξαιρετική ποιότητα. Το προϊόν χαρακτηρίζεται από υψηλή διατροφική αξία χάρη στις κλιματολογικές συθήκες της περιοχής. Τα είδη του μελιού που παράγονται είναι το μέλι εσπεριδοειδών, ελάτου, πεύκου, καστανιάς, ερείκης και κουμαριάς. Τα παράγωγα του μελιού, που μπορείτε να βρείτε διαθέσιμα στην Άρτα, είναι η γύρη, ο βασιλικός πολτός, η πρόπολη και το κερί. Η υβριδική ποικιλία σταφυλιού με το όνομα Ιζαμπέλα» (ζαμπέλα) παράγεται κυρίως στα ορεινά της Άρτας. Ενδείκνυται για την παραγωγή τσίπουρου, το οποίο είναι εξαιρετικά αρωματικό και με ισορροπημένη επίγευση. Εκτός από τα “κλασικά” προϊόντα της για τα οποία είναι ευρέως γνωστή, η περιοχή της Άρτας παράγει εξαιρετικής ποιότητας ούζο και ηδύποτα, ενώ το νερό που εμμφιαλώνεται στην περιοχή έχει τιμηθεί με διεθνείς διακρίσεις γεύσης και ποιότητας. Τέλος, στα ορεινά της Άρτας παράγεται επίσης εξαιρετικής ποιότητας κρασί, από ποικιλίες cabernet και merlot. Το μυστικό πίσω από τις πεντανόστιμες πίτες της Ηπείρου με τα λαχταριστά και τραγανά φύλλα τους είναι το ελαιόλαδο. Η μεγαλύτερη ποσότητα ελιάς προέρχεται από τα ημιορεινά μέρη της Άρτας, ενώ καλλιέργειες συναντάμε στα ορεινά και σε τμήματα των εκβολών του Άραχθου. Χάρη στην ανεπτυγμένη κτηνοτροφία της περιοχής, στην Άρτα παράγονται γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας. Στα φημισμένα τυροκομείατης περιοχής, μπορεί να βρει κάποιος ντόπιο γάλα, γιαούρτι, φέτα και κεφαλογραβιέρα Άρτας (Π.Ο.Π.), γαλοτύρι και ανθότυρο. Η εξαιρετική ποιότητά τους φαίνεται στην αυξανόμενη ζήτηση των προϊόντων στο εξωτερικό, με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία, την Αγγλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Σουηδία να είναι μερικές μόνο από τις χώρες όπου εξάγονται τα αρτινά τυροκομικά προϊόντα. Οι σαρδέλες, η γάμπαρη (γαρίδα), οι τσιπούρες, οι πέστροφες, οι κέφαλοι, τα χέλια, το αβγοτάραχο και το χαβιάρι Άρτας είναι προϊόντα που έχουν ξεφύγει πλέον από τα στενά όρια της τοπικής αγοράς και έχουν ζήτηση σε διεθνές επίπεδο, λόγω της εξαιρετικής τους ποιότητας και της εξαίσιας γεύσης τους. Η γάμπαρη Αμβρακικού (Melikertus Kerathurus) είναι ένα ενδημικό είδος του κόλπου που ολοκληρώνει τον βιολογικό του κύκλο εντός του κόλπου. Έτσι, οι γάμπαρες του Αμβρακικού έχουν κάποια δικά τους χαρακτηριστικά, από τα οποία μπορούμε να τις ξεχωρίσουμε. Τα μουστάκια τους είναι ιδιαιτέρως μακρυά, το ρύγχος τους προεξέχει αρκετά μπροστά από τα μάτια και η ουρά τους έχει έντονο μπλε, κόκκινο και κίτρινο χρωματισμό. Στη ράχη τους έχουν χρωματιστές ρίγες που είναι ιδιαιτέρως έντονες όταν ο βυθός στον οποίο ζουν είναι βραχώδης ή καλυμμένος με ποσειδωνία. Είναι αρκετά μεγάλες, αφού το εμπορεύσιμο μέγεθός τους υπερβαίνει τα δέκα εκατοστά, αλλά αν κάτι τις κάνει τόσο ξακουστές είναι η μοναδική, ακαταμάχητη γεύση τους. Ένας θαλασσινός μεζές που δικαιολογεί απόλυτα τη φήμη που έχει αποκτήσει! Η περιοχή της Άρτας κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις πανελλαδικά στην κτηνοτροφία και πτηνοτροφία, διαθέτοντας σύγχρονες μονάδες αιγοπροβάτων και πουλερικών. Στις πρώτες στηρίζεται άλλωστε και η παράδοση της περιοχής στα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα, ενώ στο δεύτερο τομέα συναντάμε εταιρείες με ιστορία δεκαετιών, σημαντική παρουσία στο χώρο της παραγωγής και προϊόντα που εξάγονται σε όλο τον κόσμο. Η Άρτα μετά το φημισμένο της Γιοφύρι είναι γνωστή για τα εξαιρετικής ποιότητας εσπεριδοειδή.
Τα εκλεκτά προϊόντα της Πρέβεζας
Η περιοχή έχει ένα αξιόλογο ζωικό κεφάλαιο στα ζώα κρεο-παραγωγής. Η χοιροτροφία ως παραγωγικός κλάδος συμμετέχει με 16% περίπου στην ακαθάριστη αξία της ζωικής παραγωγής ενώ παράλληλα το 85% περίπου της χοιροτροφίας στους νομούς Άρτας και Πρέβεζας είναι συγκεντρωμένο στη λεκάνη του ποταμού Λούρου και της γύρω περιοχής των λιμνοθαλασσών. Όπως τόνισε στον ΕΑ ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής η περιοχή της Πρέβεζας και ειδικότερα ο Αμβρακικός και οι γειτονικές λιμνοθάλασσες είναι πλούσιες σε ψάρια. Στον Αμβρακικό ζουν και αναπαράγονται τουλάχιστο 33 είδη ψαριών. Στο δυτικό κυρίως τμήμα του Αμβρακικού κόλπου λειτουργεί ένας μεγάλος αριθμός μονάδων εκτροφής ιχθυών με κύρια εκτρεφόμενα είδη την τσιπούρα και το λαβράκι. Μικρό ποσοστό παραγωγής αντιπροσωπεύει η χιόνα και το φαγκρί. Στον Αμβρακικό επίσης αναπαράγεται η ενδημική γαρίδα Penaeus Keranthurus ενώ στη θέση επεξεργασίας «Νταλιάνι» της Λάσκαρας πραγματοποιείται ο παραδοσιακός τρόπος ψαρέματος της Μπάφας (θηλυκός κέφαλος) απ’ όπου παράγεται το αυγοτάραχο. Το αυγοτάραχο παρασκευάζεται από τα τέλη Αυγούστου και μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου και συνήθως συσκευάζεται σε μπαστούνια κεριού. Η συνολική ετήσια παραγωγή δεν υπερβαίνει τα 500 κιλά. Παράλληλα, σε μονάδες της περιοχής του ποταμού Λούρου και της Κόνιτσας παράγεται η καπνιστή πέστροφα. Χρησιμοποιώντας σαν πρώτη υλη το αιγοπρόβειο γάλα παράγονται τα τυροκομικά προϊόντα. Η κτηνοτροφική παραγωγή με κυριότερο προϊόν το αιγοπρόβειο γάλα αποτελεί έναν από τους βασικούς κλάδους παραγωγής. Ένας σημαντικός αριθμός μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στην παραγωγή τυροκομικών προϊόντων χρησιμοποιώντας τοπικές πρώτες ύλες στην παραγωγική διαδικασία. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παραγωγή οινοπνευματωδών/ αλκοολούχων ποτών σε περιοχές της Νότιας Ηπείρου. Ειδικότερα, στην Πρέβεζα παρασκευάζεται το τοπικό αναψυκτικό κρανάδα από το χυμό φρούτων της κρανιάς. Πρόκειται για έναν χυμό δροσιστικό, υπόξινο, με αντιπυρετικές ιδιότητες.
Ο κ. Κιάμος – Χήτος είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και στο Συμβούλιο της Επικρατείας εδώ και 35 χρόνια και είναι νομικός σύμβουλος του Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας. Ασχολείται από μικρό παιδί με το δημοτικό τραγούδι και ήταν ο αγαπημένος συνεργάτης του Αλέκου Κιτσάκη στο κέντρο «Ήπειρος Αγάπη μου».
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Έλληνας Αγρότης
Του Χάρη Μπερτίδη
www.enoplois.gr
